සතුටක් දැනුනු විටදී අප්‍රමාණව එය සැමරීම සහ දුකක් දැනුන විට ඒ සදහා අප්‍රමාණව දුක් වීම බොහෝ මනුෂ්‍ය ස්භාවයය. එහෙත් බුද්ධ දේශනාව නම් මැදහත් සිතින් සියළු දේ විද දරා ගැනීමය. අන්තගාමී නොවී මැද මාවතේ ගමන් කිරීම හෙවත් මැදුම් පිළිවෙත මගින් එය මනාවට අවබෝධ කර දෙන්නේය. අසීමිත සතුටේදී හාට් ඇටෑක් හැදෙන උන් සේම, අසීමිත දුකේදී හාට් ඇට්ටෑක් හැදෙන උන්ද සිටින්නේය. ඒ දරා ගැනීමේ හැකියාවට වුවද සීමාවක් ඇති නිසාය. බුද්ධ දේශනාවේ පරිදි අටලෝ දහමින් කම්පා නොවීම එවන් හදිසි ආබාධ සදහා නියම ධර්මයයි.
ලාබ වලදී සතුටු වීම, අලාභ වලදී දුක්වීම, මධ්‍යස්ථව සිදු කළ යුතුය. නැතිනම් ලාභයකදී ලබන සතුටට වඩා වැඩි දුකක් අලාභයකදී දැනෙනු ඇත්තේය. ඒ දෙකම සම සිතින් මැදිහත්ව විද දරා ගැනීමට හැකි වන්නේ නම් ඔබට සිදුවන හානිය අවම වන්නේය. අටලෝ දහමේ සදහන් ඉතිරි කරුණු සදහාද මේ සූත්‍රයම ඇප්ලයි කර ගත හැකිය. යස - අයස, නින්දා - ප්‍රසංසා, සැප - දුක යන කාරණා සදහාද මෙම විදිහටම කල්පනා කර ගතහොත් ජීවිතය සමබර වන්නේය. අන්ත ගාමි නොවන්නේය. සැබෑවටම ජීවිතය ධර්මයට අනුව විදිය හැක්කේමය.
අපේ උන් හිතන්නේ අමුතු විදිහකටය. තමන්ට වාසියක් වුවහොත් එය ගැන වඩා සතුටු වන්නෝය. මොකක් හෝ කරදරයක් වුව හොත් “අනේ අපිටමනේ වෙන්නේ“ යැයි විස්සෝප වන්නෝය. වාසියක් වු විටදී අනේ අපිටමයි නේ ලැබෙන්නේ කියල හිතන එකෙක් නැත්තේය. එය නම් මනුෂ්‍ය ස්භාවයමය. එහෙත් නිදහසේ සිතූ බැලුවිට කෝටිපතියාගේ සිට, හිගන්නා දක්වාම මේ ධර්මය එකය. හිගන්නාට බත් පාර්සලයක් ලැබුන විට ඔහු අනේ මටමනේ ලැබෙන්නේ යැයි නොසිතන්නේය. කෝටිපතියා තමන්ට අසීමිතව දේ ලැබී තිබියදී අනේ මටම නේ වෙන්නේ කියා දුක් වන්නේය. සරලව කිව හොත් “හැම එකාම තමන්ට නැති දේ ගැන පමණක් දුක් වන්නෝය. ලැබී ඇතිදේ, ලැබෙන දේ ගැන ගානකට නොගන්නෝය.“ එහෙත් ලද දෙයින් සතුටු වන මට්ටමමේ සිතක් හදා ගතහොත් මේ සියල්ල විද දරා ගත හැකි තැනට ඔබ පත් වන්නේය. එවිට ලෝභ, ද්වේශ, මෝහ යන කරුණු වලට අසු නොවී සාමාන්‍ය සරල දිවි පැවැත්මක් ගත කිරීමට හේතු වාසනා වන්නේය.
මේ සියල්ල කීවේ සතර සංග්‍රහ වස්තු අතර පවතින් හතරවන කරුණ වන සමානාත්මතාවය ගැන සටහනක් තබන්නටය. සියළු දේ සම සිතින් දරා ගැනීම, මෙයින් කිය වෙන්නේය. එසේම සැම දෙනාට සමානව සැලකීමටද මේ කරුණ ඉවහල් වන්නේය. සතර සංග්‍රහ වස්තු වලදී පෙර කී කරුණු තුනම සම්පූර්ණ වී මෙකී කරුණද සම්පුර්ණ කළ හැකි නම් මෙලොව අපූරු තැනක් වන්නේය.
සමානත්තතා ති සමාන ‘සුඛ දුක්ඛ භාවො’ දුක සැප සමව බෙදාගෙන ජීවත් වීමට පුරුදු විය යුතුය. තවද අටලෝ දහමේ අකම්පිත ගුණයත් සමානාත්මතා ගුණයට ඉවහල් වන්නේය. වාසෙට්ඨ සූත්‍රයේදී, ක්ෂත්‍රිය, බ්‍රාහ්මණ, වෛශ්‍ය, ශුද්‍ර යන සිව් කුල එකිනෙකට වෙන්ව ඇත්තේ ඔවුන්ගේ වෘත්තිය අනුව බව ප්‍රකට කරුණක් වුවද ඔවුන් සියලු දෙනාම හඳුන්වා ඇත්තේ මනුස්ස යන පොදු නාමයෙන්ය. බලසංගහවත්ථු සූත්‍රයේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ මාර්ගඵල ලාභී ගිහි සමාජය තුළ කුමන තරාතිරමක පුද්ගලයෙකු සිටියත් බුදු සසුනට ඇතුළත් වූ කළ ශ්‍රමණ නමින් හඳුන්වන බවත් පැවිද්ද හා උපසම්පදාව ලබන බවත් දේශනා කර ඇත්තේය.
“ දානංච පෙය්‍යවජ්ජං ච – අත්ථචරියාච යා ඉධ
සමානත්තතා ච ධම්මේසු - තත්ථ තත්ථ යථාරහං
එතෙ ඛො සංගහා එතෙ - සමවෙක්ඛන්ති පණ්ඩිතා
තස්මා මහන්තං පප්පොති – පසංසා ච භවන්ති තෙ”
සමස්තයක් ලෙස සිව් සඟරාවත පිළිබඳ සිතීමේ දී රිය ගමනට කඩ ඇණය අවශ්‍ය වන්නාක් මෙන් ලෝකයෙහි පැවැත්මට උපකාරී වන සමගාමී ලෝක ධර්ම සතරක් බවත්, මේ සතර වස්තූන් නිසා ජනතාව පාලකයන් වෙත නැමෙන බවත් මහත් වූ යසසට හා ප්‍රශංසාවට පාත්‍ර වෙන බවත් සිඟාලෝවාද සූත්‍රයේදී දේශනා කොට වදාළෝය.
වෙසක් කලාපය තුලදී ඔබ වෙනුවෙන් සතර සංග්‍රහ වස්තු හෙවත්, දානය, ප්‍රිය වචනය, අත්ර්‍ථචර්යාව, සමානාත්මතාව, පිළිබදව කෙටි සටහනක් ඔබ හමුවේ තැබූවේ ධර්ම දානයක් ලෙසින්ය. සරලව ලියැවුණු එම ලිපි පෙලට සහය දැක්වූ, අදහස් දෙමින් දිරිමත් කළ සැමට පිං.
- බුදුසරණ අන්තර්ජාල කලාපයේද සහය ඇතිව -
වසර 2013ක් වූ වෙසක් මස, 31වන කුජ දා.
-සෑම්-
